دانستن مفاهیم الکتریسیته در عصر تکنولوژی برای همه افراد ضروری است. برق و الکتریسیته در زندگی روزانه همه ما جریان دارد. وقتی لامپ خانه را روشن می کنید، گوشی خود را به شارژ می زنید یا با استفاده از جاروبرقی منزل خود را تمیز می کنید از برق استفاده می کنید. این روزها برق برای کارکرد همه لوازم ما، روشنایی خانه و خیابان ها، کارهای ضروری و حتی بیشتر سرگرمی های ما لازم است. اما افراد بسیار کمی درباره مفاهیم الکتریسیته اطلاعات لازم را دارند. در ادامه قصد داریم مفاهیم الکتریسیته را به زبان ساده برای شما توضیح دهیم.
مفاهیم الکتریسیته
مفاهیم الکتریسیته از روش های تولید برق در ایران و جهان آغاز می شود. سپس در ادامه شما را با سیستم توزیع برق در ایران آشنا می کنیم. مهم ترین قانون در مفاهیم الکتریسیته ، قانون اهم است. در قانون اهم با مفاهیم ولتاژ و جریان آشنا می شوید. داشتن اطلاعاتی درباره قطعات الکترونیکی مانند مقاومت، خازن، ترانزیستور، دیود و ... هم از مفاهیم الکتریسیته است. در ادامه شما را با تعدادی از تجهیزات الکترونیکی آشنا می کنیم. مهم ترین مبحث در مفاهیم الکتریسیته هم مبحث ایمنی در برق است که در انتها درباره آن صحبت می کنیم.
مفهوم الکتریسیته از مفاهیم اولیه برق
یکی از مفاهیم اولیه برق، مفهوم الکتریسیته است. انرژی تولید شده از حرکت الکترون های مثبت و منفی در داخل مواد رسانا را الکتریسیته می گویند. همه مواد از ذره های کوچکی با نام اتم تشکیل شده اند. سه ذره اصلی تشکیل دهنده اتم ها پروتون، الکترون و نوترون است. هسته از نوترون و پروتون تشکیل شده و الکترون ها به دور هسته اتم می چرخند. الکترون ها بار منفی و پروتون ها بار مثبت دارند و نوترون ها خنثی هستند.
در هر اتم، تعداد الکترون ها و پروتون ها عددی مشخص است. اگر تعداد الکترون ها و پروتون ها با هم برابر باشند، اتم در حالت تعادل و پایدار است. بعضی از اتم ها الکترون های خودشان را از دست می دهند، اتمی که یک الکترون بیشتر از پروتون دارد بار منفی و اتمی که یک الکترون کمتر از پروتون دارد بار مثبت دارد. می توانید الکترون ها را وادار کنید که از یک اتم به اتمی دیگر حرکت کنند. با حرکت الکترون ها در بین اتم ها جریان الکتریسیته تشکیل می شود.
روش های تولید برق در ایران و جهان از مهم ترین مفاهیم الکتریسیته
یکی از مفاهیم اولیه برق آشنایی با روش های تولید برق است. شاید اگر با اصول اولیه تولید برق آشنا شوید، آن را بهینه تر مصرف کنید. انواع روش های تولید برق در ایران و جهان در سه دسته اصلی قرار می گیرند:
- استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر (توربین های بادی، انرژی زمین گرمایی و ...)
- استفاده از سوخت های فسیلی (زغال سنگ، گاز طبیعی و نفت)
- استفاده از انرژی هسته ای
در طول زمان و در هر کشوری با توجه به منابع و فناوری ها از شیوه های مختلفی برای تولید انرژی الکتریکی (برق) استفاده می شود.
تولید برق با توربین های بادی
در یک مزرعه بادی تعداد زیادی توربین های بادی قرار دارند. این روش تولید برق در تعدادی از دشت های ایران که بادخیز هستند اجرا می شود. استفاده از انرژی برق به وسیله توربین های بادی به دلیل تجدید پذیر بودن برای محیط زیست مناسب است؛ اما نصب توربین های بادی باعث از بین رفتن منظره های طبیعی می شود. انرژی مکانیکی حاصل از چرخیدن توربین های بادی به انرژی الکتریکی تبدیل می شود. هر چقدر که سرعت باد بیشتر باشد یا طول پره های توربین بادی بزرگتر باشد، انرژی مکانیکی بیشتر و در نتیجه انرژی الکتریکی بیشتری هم تولید می شود. البته به دلیل متغیر بودن سرعت باد، انرژی الکتریکی تولید شده به وسیله توربین های بادی هم متغیر است.
تولید برق با سوخت های فسیلی از مفاهیم الکتریسیته در ایران
یکی از مفاهیم الکتریسیته دانستن این نکته است که برای تولید برق، انرژی مکانیکی به انرژی الکتریکی تبدیل می شود. از زغال سنگ، نفت، گاز طبیعی و ... برای ایجاد انرژی گرمایی استفاده میشود. این انرژی گرمایی باعث گرم شدن یک دیگ آب و ایجاد بخار آب می شود. این بخار آب باعث چرخاندن یک توربین و تولید انرژی مکانیکی می شود. این انرژی مکانیکی به وسیله ژنراتور به انرژی الکتریکی تبدیل می شود.
از دیگر مفاهیم اولیه برق شیوه تولید برق با استفاده از انرژی زمین گرمایی است. در تولید برق با استفاده از انرژی تجدیدپذیر زمین گرمایی با تزریق آب سرد به داخل زمین، بخار تولیدی چشمه های آب گرم و ... کنترل شده و برای به حرکت درآوردن توربین ها از این بخار استفاده می شود. از فشار آب های موجود در سدها هم برای چرخاندن یک توربین و تولید انرژی الکتریکی استفاده می شود.
صفحات خورشیدی که یکی از بهترین منابع تولید برق هستند هم، انرژی خورشیدی را مستقیما به انرژی الکتریکی تبدیل می کنند. استفاده از صفحات خورشیدی در مناطق کم برخوردار که امکان وجود سیستم توزیع برق را ندارند، در سال های اخیر افزایش یافته است.
سیستم توزیع برق در ایران
یکی دیگر از مفاهیم الکتریسیته، آشنایی با سیستم توزیع برق در ایران است. انرژی الکتریکی در نیروگاه های بزرگ با راندمان بالا تولید می شود. به روش توزیع برق از نیروگاه تا محل مورد استفاده سیستم توزیع می گویند. سیستم توزیع برق وظیفه دارد برق را به مشترکین خانگی، کشاورزی، صنعتی و ... برساند. برق تولیدی نیروگاه از طریق سیستم پیچیده شبکه، پست های برق، ترانس و خطوط برق به مصرف کننده می رسد. پایه ها و کابل های هوایی هم که در هر کوچه و خیابونی می بینید از اجزای سیستم توزیع هستند.
تعریف ولتاژ voltage از مفاهیم اولیه برق
تعریف ولتاژ، از مفاهیم الکتریسیته است. ولتاژ، مقدار انرژی پتانسیل الکتریکی بین دو نقطه از یک مدار است. به بیان ساده تر ولتاژ یک نیرو یا انرژی الکتریکی است که باعث ایجاد جریان الکتریکی در سیم یا مدار می شود. وظیفه ی اختلاف پتانسیل الکتریکی یا ولتاژ جابه جا کردن بار الکتریکی از یک نقطه به نقطه دیگر است. واحد اندازه گیری ولتاژ، ولت است. ولتاژ را در یک مدار با کلمه V نشان می دهند.
تعریف جریان الکتریکی از مفاهیم الکتریسیته
جریان الکتریکی از مهم ترین مفاهیم الکتریسیته، مقدار بار الکتریکی عبوری از واحد سطح در واحد زمان است. جریان الکتریکی ناشی از حرکت الکترون ها در جسم رساناست. علت رسانا بودن بعضی از اجسام، وجود الکترون آزاد در لایه آخر اتم آنهاست. به همین دلیل است که بعضی از اجسام مانند فلزات جریان الکتریکی را از خود عبور می دهند و برخی دیگر مانند چوب و پلاستیک جریان را از خود عبور نمی دهند. برای ایجاد جریان الکتریکی در یک رسانا به اختلاف پتانسیل در دو طرف جسم رسانا نیاز داریم تا الکترون های آزاد جسم رسانا را به حرکت وادار کند. جریان الکتریکی را با I نشان می دهند و واحد آن آمپر است.
انواع جریان الکتریکی ازمفاهیم الکتریسیته
در مفاهیم الکتریسیته جهت عبور جریان الکتریکی را از سمت مثبت منبع تغذیه (باتری) به سمت منفی آن در نظر می گیرند. جریان الکتریکی با توجه به منبع آن در دو دسته منبع جریان متناوب و منبع جریان مستقیم قرار می گیرد.
جریان متناوب
یکی از مفاهیم اولیه برق دانستن این نکته است که برق شهری یک جریان متناوب است. جریان متناوب که با AC نمایش داده می شود در واقع همان جریان تولیدی در نیروگاه هاست که از طریق سیستم توزیع برق به مصرف کننده ها می رسد. جهت جریان الکتریکی متناوب در هر دوره زمانی مشخص معکوس می شود.
جریان مستقیم
جریان مستقیم با DC نمایش داده می شود. جهت جریان الکتریکی در جریان مستقیم در همه زمان ها مشخص و ثابت است. برای ایجاد جریان مستقیم منابع تغذیه خاصی را می سازند. بعضی از تجهیزات و وسایل مانند خودرو نیاز به جریان مستقیم دارند.
توان الکتریکی
یکی دیگر از اصول پایه برق، روابط مربوط به توان الکتریکی است. به نرخ انتقال انرژی الکتریکی در یک مدار الکتریکی در واحد زمان توان الکتریکی می گویند. واحد اندازه گیری توان الکتریکی ژول بر ثانیه است که به آن وات هم می گویند. توان الکتریکی معمولا توسط دستگاه هایی با نام ژنراتور الکتریکی یا منابع کوچکتری مانند باتری تولید می شود. اگر توان الکتریکی توسط نیروگاه های برق تولید شده باشد، به وسیله سیستم توزیع برق که در بالا توضیح دادیم، برای راه اندازی دستگاه های برقی به خانه ها فرستاده می شود.
توان الکتریکی که به یک دستگاه برقی وارد می شود، به شکل دیگری از انرژی مانند نور، گرما، صدا و ... تبدیل می شود. به طور مثال وقتی یک لامپ را روشن می کنید، توان الکتریکی ورودی به لامپ به نور و گرما تبدیل می شود.
مدارهای الکتریکی
یکی دیگر از مفاهیم اولیه برق مفهوم مدار الکتریکی است. مدار الکتریکی مجموعه ای از اجزای الکتریکی مانند منابع تغذیه، مقاومت ها، خازن ها و ... است که به منظور خاصی با سیم به یکدیگر متصل شده اند. هر مدار الکتریکی یک مجموعه از تولید کننده ی جریان الکتریکی، مصرف کننده ی جریان الکتریکی و سیم های ارتباطی بین آنهاست. به طور کلی دو نوع مدار الکتریکی داریم: مدار الکتریکی باز و مدار الکتریکی بسته. در یک مدار الکتریکی باز در یک نقطه ارتباط با تولید کننده ی جریان الکتریکی قطع است و در نتیجه جریان الکتریکی در مدار وجود ندارد. در یک مدار الکتریکی بسته جریان الکتریکی در مدار وجود دارد و مصرف کننده جریان الکتریکی تولیدی را دریافت کرده و به نوع دیگری تبدیل می کند؛ مانند لامپ که انرژی الکتریکی را به نور و گرما تبدیل می کند.
مقاومت الکتریکی Resistor
مفهوم مقاومت الکتریکی از اصول پایه برق است. مقاومت الکتریکی، جریان الکتریکی ورودی به یک مدار را محدود می کند. مقاومت یکی از پرکاربردترین قطعه های الکترونیکی است که یک مقدار مشخص و معمولا ثابت دارد. مقاومت الکتریکی می تواند جریان الکتریکی را در یک مدار محدود کند. یکی دیگر از کاربردهای مقاومت الکتریکی، تقسیم ولتاژ الکتریکی در یک مدار است. مقاومت الکتریکی را در یک مدار با R نمایش می دهند و واحد آن اهم است.
مقاومت های الکتریکی قطعاتی پسیو هستند، به این معنی که فقط توان الکتریکی مصرف می کنند و توانایی تولید توان الکتریکی را ندارند. مقاومت ها ساده، متغیر و وابسته هستند. مقاومت های ثابت، اندازه ثابتی داشته و کاربرد بیشتری در مدار دارند. اندازه مقاومت های ثابت با گرما، نور و ... تغییر نمی کند. مقاومت متغیر در وسایلی مانند ولوم صدای رادیو و ضبط صوت استفاده می شود که مقدار آن با کم و زیاد کردن ولوم صدا تغییر پیدا می کند.
مقدار یک مقاومت وابسته با توجه به عوامل محیطی تغییر پیدا می کند. به طور مثال مقاومت وابسته به نور در روشنایی معابر استفاده می شود، کاربرد این مقاومت بدین صورت است که با افزایش نور مقدار مقاومت کاهش پیدا می کند و مانند یک کلید در مدار استفاده می شود.
قانون اهم از مفاهیم الکتریسیته
قانون اهم از مفاهیم الکتریسیته ، رابطه بین ولتاژ الکتریکی، جریان الکتریکی و مقاومت الکتریکی در یک مدار را بیان می کند. این قانون بیان می کند که هر چقدر مقاومت الکتریکی در یک مدار افزایش یابد، جریان الکتریکی کمتری وارد مدار می شود. این قانون با تعریف مقاومت الکتریکی که جریان الکتریکی ورود به یک مدار را کنترل می کند هم خوانی دارد. هر چه مقاومت الکتریکی یا جریان الکتریکی در یک مدار افزایش یابد، ولتاژ الکتریکی هم در آن مدار افزایش می یابد.
رسانایی الکتریکی
رسانایی الکتریکی از دیگر مفاهیم اولیه برق است. رسانایی الکتریکی در هر ماده میزان جریان الکتریکی است که یک ماده می تواند حمل کند. رسانایی الکتریکی یک خاصیت ذاتی در هر ماده است. مواد از نظر رسانایی الکتریکی به چهار گروه ابررسانا، رسانا، نیمه‌رسانا و نارسانا تقسیم بندی می شوند. مواد نارسانا جریان الکتریکی را از خود عبور نمی دهند یا میزان عبور جریان الکتریکی از آن ها آنقدر ناچیز است که می توان از آن چشم پوشی کرد. هوا، پلاستیک، چوب خشک رسانای الکتریکی خیلی ضعیف یا نارسانا هستند.
یکی دیگر از اصول پایه برق این است که مواد رسانا جریان الکتریکی را به خوبی از خود عبور می دهند. به طور مثال سیم های برق در یک جاروبرقی رسانا بوده و پوشش دور سیم و بدنه جاروبرقی نارساناست که از برق گرفتگی در حین کار با جاروبرقی جلوگیری شود. نقره رساناترین عنصر است و بعد از آن رتبه بعدی در رسانایی عناصر به مس و طلا می رسد. طلا قیمت بالایی دارد و نقره هم پس از مدتی تیره می شود و این تیرگی باعث کاهش رسانایی می شود. به همین دلیل در سیستم توزیع برق از سیم مسی استفاده می شود.
ترانزیستور
ترانزیستور یک قطعه الکتریکی است که برای قطع و وصل سیگنال ها به کار می رود. سیگنال جریانی الکتریکی یا مغناطیسی است که اطلاعات را در یک مدار جابه جا می کند. ترانزیستور از مواد نیمه رسانایی مانند سیلسیوم و ژرمانیوم ساخته می شود. از ترانزیستورها برای تقویت سیگنال های صوتی، امواج رادیویی و ... استفاده می شود. از ترانزیستورها به عنوان کلید الکترونیکی هم استفاده می شود. یکی دیگر از کاربردهای ترانزیستور هم در منابع تغذیه است.
دیود
دیود یک قطعه الکترونیکی است که جریان الکتریکی را در یک جهت از خود عبور می دهد و در جهت دیگر از عبور جریان الکتریکی جلوگیری می کند. دیودها معمولا از جنس سیلسیوم و ژرمانیوم ساخته می شوند. دیودها در سه دسته بندی اصلی قرار می گیرند. دیودهای سیگنال (signal) برای آشکارسازی در رادیو به کار می روند و جریان الکتریکی در حد چند میلی آمپر را از خود عبور می دهند. دیودهای یکسو کننده (Rectifiers) برای یکسوسازی جریان های متناوب استفاده می شود و توانایی عبور جریان های زیادتر را دارند. نوع دیگری از دیود که برای تثبیت ولتاژ الکتریکی استفاده می شود دیود زنر (Zener) نامیده می شود. همانگونه که باتری دو سر مثبت و منفی دارد، دیود هم دارای دو سر کاتد و آند است. با توجه به جهت قرارگیری کاتد و آند در یک مدار، جریان الکتریکی از دیود عبور می کند.
خازن (Capacitor)
از دیگر مفاهیم اولیه برق آشنایی با خازن است. خازن یک قطعه الکترونیکی است که از دو صفحه موازی تشکیل شده که بین این دو صفحه لایه ای از هوا یا عایق قرار می گیرد. عایق بین صفحات موازی می تواند موادی مثل پلاستیک، کاغذ و ... باشد. خازن ها در یک مدار انرژی الکتریکی را ذخیره کرده و در صورت نیاز این انرژی را در مدار استفاده می کنند. هر خازن ظرفیت مشخصی دارد که به شما می گوید چه مقدار شارژ را می تواند در خود ذخیره کند. به عملیات ذخیره انرژی الکتریکی در خازن شارژ خازن و به استفاده از انرژی الکتریکی خازن در مدار، دشارژ خازن می گویند.
در اصول پایه برق باید بدانید که هر خازن ظرفیت مشخصی دارد که با واحد فاراد مشخص می شود. البته در عمل اکثر خازن ها ظرفیتی کمتر از میلی فاراد دارند. با توجه به عایق استفاده شده در بین صفحات خازن می توان آن را به دسته های مختلفی تقسیم کرد. خازن ثابت ظرفیت مشخصی دارد که ماده به کار رفته در بین صفحات آن موادی مانند میکا، کاغذ، پلاستیک، هوا و ... است. در خازن های متغیر ظرفیت خازن تغییر پیدا می کند که این نوع خازن ها از بیش از دو صفحه تشکیل شده اند که برخی از آن ها ثابت و برخی متغیر هستند. ظرفیت خازن با توجه با فاصله دو صفحه از هم، مساحت صفحات و عایق استفاده شده بین دو صفحه خازن تغییر می کند.
ژنراتور
ژنراتور یک وسیله الکتریکی برای تولید برق است. در واقع ژنراتور انرژی مکانیکی را به انرژی الکتریکی تبدیل می کند. به طور مثال در تولید برق به وسیله توربین های بادی، ژنراتور نیروی مکانیکی تولید شده در اثر حرکت توربین ها را به انرژی الکتریکی تبدیل می کند.
فیوز برق (Fuse)
فیوز یکی از قطعات مهم در اصول پایه برق است که برای حفاظت از لوازم برقی مانند یخچال، کامپیوتر و ... در برابر تغییرات الکتریکی ناگهانی استفاده می شود. در ورودی تمام منازل یک جعبه فیوز برق قرار دارد. احتمالا در هنگام نوسان برق با قطع فیوز یا در اصطلاح عامیانه پریدن فیوز آشنا شده اید. فیوز از یک نوار نازک فلزی درون یک محفظه تشکیل شده که عبور جریان الکتریکی زیاد از آن باعث ذوب شدن قطعه و قطع اتصال منبع تغذیه به مدار می شود. اگر فیوز بر سر راه یک مدار یا در ورودی جریان الکتریکی به منزل نباشد، با نوسان برق و عبور جریان الکتریکی زیاد، این جریان الکتریکی وارد وسایل برقی شده و باعث سوختن آن می شود. جریان الکتریکی زیاد می تواند باعث ایجاد آتش سوزی هم شود.
در صورت وجود فیوز در ورودی منزل، هنگام نوسان برق یک جرقه ناگهانی اتفاق افتاده و فیوز از مدار خارج می شود. با قطع منبع تغذیه، برق منزل قطع شده و از لوازم برقی در برابر عبور جریان زیاد محافظت می شود. بر روی هر فیوز یک مقدار جریان الکتریکی مشخص شده است. فیوز تا همین مقدار انرژی الکتریکی را از خود عبور داده و در برابر جریان الکتریکی بیشتر قطع می شود.
کنتور برق
آشنایی با کنتور برق از اصول پایه برق است. کنتور برق وسیله ای است که مقدار انرژی الکتریکی مصرفی را بر حسب واحد کیلو وات ساعت (ژول) اندازه گیری می کند. کنتورهای برق در دو نوع مکانیکی و دیجیتالی وجود دارند. کنتورها با نشان دادن یک عدد میزان برق مصرفی را مشخص می کنند. با یادداشت کردن عدد روی کنتور برق و کم کردن عدد ماه قبلی میزان برق مصرفی در ماه را اندازه می گیرند.
از مفاهیم اولیه برق نحوه محاسبه قبض برق است. هر ماه مشترکین، حتی بدون مصرف برق هم باید مبلغ ثابتی را به اداره برق پرداخت کنند که به آن آبونمان برق گفته می شود. با ضرب میزان برق مصرفی در بهای هر کیلو وات ساعت برق مصرفی که معمولا در قبض نوشته می شود و جمع کردن آن با مبلغ آبونمان که روی قبض مشخص شده است بهای برق مصرفی شما مشخص می شود.
البته در ایران نرخ برق مصرفی به صورت تصاعدی محاسبه می شود. این کار به منظور تشویق مشترکین به مصرف کمتر برق است. به عبارتی هر چقدر شما برق بیشتری مصرف کنید، هزینه هر کیلو وات ساعت برق مصرفی شما عدد بیشتری می شود. هزینه برق مصرفی در ساعات اوج مصرف برق مانند اولین ساعات تاریکی هوا هم بیشتر از ساعات دیگر است.
ایمنی در برق
ایمنی در برق از مهم ترین مفاهیم الکتریسیته است. هر فردی که از جریان الکتریکی استفاده می کند، باید در مورد نکات ایمنی برق هم اطلاعات کافی را داشته باشد. رعایت نکردن ایمنی در برق در ساده ترین حالت ممکن می تواند به یکی از وسایل الکترونیکی شما آسیب برساند. یک اتصال کوچک برق می تواند در حد آتش سوزی یک کارخانه باعث ضرر مالی شود. از طرف دیگر برق گرفتگی یکی از عوامل مرگ و میر در کل دنیاست. ایمنی برق شامل دستورالعمل هایی می شود که برای حفاظت مالی و جانی در زمان استفاده از جریان الکتریکی باید به کار گرفته شود.
ایمنی در برق از مفاهیم الکتریسیته ، در محیط های مختلف متفاوت است و هر چقدر که محیط صنعتی تر بوده و از جریان الکتریکی بیشتری استفاده شود، باید نکات ایمنی در برق هم با دقت بیشتری اجرا شود. در پاراگراف های بالاتر شما را با اجسام رسانا و عایق آشنا کردیم و باید بدانید که بدن ما هم یک رسانای الکتریکی بسیار خوب است. اگر بدون رعایت نکات ایمنی برای نجات یک فرد دچار برق گرفتگی اقدام کنید، قطعا خودتان هم دچار برق گرفتگی می شوید.
وقتی در یک مدار اتصال کوتاه صورت می گیرد، به طور ساده دو نقطه از مدار را که نمی خواهیم به هم وصل شوند، به هم متصل می شوند و جریان الکتریکی زیادی را از خود عبور می دهند که می تواند باعث ایجاد گرما و آتش سوزی شود. وجود فیوز در مدار برای جلوگیری از ایجاد اتصال کوتاه در مدار است. پس یکی از مهم ترین مفاهیم اولیه برق در زمینه ایمنی، چک کردن سالم بودن فیوزهاست. در ورودی هر ساختمان یک فیوز کلی برای هر واحد وجود دارد و در هر واحد یک جعبه فیوز موجود است. فیوز ورودی ساختمان کل برق واحد را قطع می کند، اما جعبه فیوز درب منزل مربوط به نقاط مختلف خانه است. به طور مثال یک فیوز مربوط به آشپزخانه و یک فیوز مربوط به سالن است. اگر از جعبه فیوز شما صدای ویز ویز مانندی به گوش می رسد، قطعا فیوز شما دچار مشکل است.
برق گرفتگی
برق گرفتگی یکی از علل شایع مرگ و میر در صنعت و محل کار است. اگر جریان الکتریکی از بدن یک انسان یا یک حیوان عبور کند، برق گرفتگی اتفاق می افتد. اگر میزان جریان الکتریکی عبوری از بدن کم باشد، برق گرفتگی نامحسوس خواهد بود. اگر میزان جریان عبوری از بدن زیاد باشد، به بدن شوک وارد می شود و عبور جریان الکتریکی بیش از حد باعث ایست قلبی و مرگ می شود. عبور جریان الکتریکی از بدن باعث تولید گرما و انرژی می شود و این گرما و انرژی باعث تخریب هر سلولی که از آن عبور می کند می شود.
علائم برق گرفتگی از سوختگی های کوچک و سطحی روی پوست شروع می شود. جریان الکتریکی در محل ورود به بدن و خروج از بدن یک رد سوختگی بر جای می گذارد. هر چقدر جریان الکتریکی ورودی به بدن بیشتر باشد، میزان سوختگی از نظر عمق و جراحت و تعداد سوختگی ها بیشتر می شود. به دلیل آسیب به سلول های عصبی، مور مور شدن و گز گز کردن انگشتان دست و پا هم می تواند یکی از علائم برق گرفتگی باشد. آسیب به سلول های عضلات و ماهیچه ها هم باعث احساس درد و کوفتگی در عضلات می شود. اگر جریان الکتریکی زیاد باشد، سوختگی که در پوست ظاهر می شود، در بافت داخلی عضلات هم ایجاد می شود که باعث احساس درد شدید در عضلات می شود.
افزایش یا کاهش ناگهانی فشار خون هم از علائم برق گرفتگی است. با رد شدن جریان الکتریکی از قلب، عملکرد قلب می تواند دچار مشکلات جزئی شود و حتی امکان ایست قلبی هم وجود دارد. برق گرفتگی در تنفس فرد هم اختلال ایجاد می کند. شوکی که در اثر برق گرفتگی به فرد وارد می شود می تواند باعث فراموشی کوتاه مدت یا حرکات غیر قابل کنترل در اندام های او شود.
اقدامات اولیه در برخورد با برق گرفتگی
یکی از مهم ترین مفاهیم اولیه برق، اقدامات اولیه در برخورد با برق گرفتگی است. مهم ترین کار در برخورد با برق گرفتگی قطع منبع جریان الکتریکی است. وسیله الکتریکی را از برق بکشید یا فیوز برق را قطع کنید. دقت داشته باشید به هیچ عنوان نباید فرد برق گرفته را با دست یا وسایل رسانا لمس کنید. برای جدا کردن فرد دچار برق گرفتگی از منبع برق باید از وسایلی مانند چوب و پلاستیک استفاده کنید. خودتان هم بهتر است بر روی یک جسم نارسانا بایستید. برای این کار می توانید از کتاب و دفتر یا یک تکه پلاستیک استفاده کنید. باید این نکته را بدانید که فرد دچار برق گرفتگی معمولا توانایی جدا شدن از منبع جریان الکتریکی را ندارد. شما باید پروسه جدا کردن را انجام دهید و به برق دار بودن آن شخص هم توجه کنید. در واقع با فرد دچار برق گرفتگی مانند یک سیم برق بدون حفاظ برخورد کنید.
بر روی نقاط دچار سوختگی فرد، آب سرد بریزید و سریعا با اورژانس تماس بگیرید. حتی بعد از جدا شدن فرد از منبع هم با یک عایق مانند دستکش پلاستیکی به مصدوم کمک کنید. برق گرفتگی با درمان خانگی برطرف نمی شود و حتما فرد باید تحت معاینات پزشکی قرار بگیرد. برق گرفتگی می تواند در طولانی مدت هم عوارض عصبی و روحی برای فرد ایجاد کند.
راهکارهای جلوگیری از برق گرفتگی
در مفاهیم الکتریسیته باید بدانید که هرگز هیچ سیمی را بدون برق و عایق فرض نکنید و در مواجهه با تمام سیم ها فرض را بر برق داشتن سیم بگذارید. وقتی دست شما خیس و مرطوب است به هیچ وسیله برقی دست نزنید. از قرار دادن وسایل برقی در محل های مرطوب خودداری کنید. اگر از دستگاه بخور در منزل استفاده می کنید از قرار دادن آن نزدیک به وسایل برقی منزل پرهیز کنید. برای تعمیر وسایل الکتریکی در منزل حتما از یک متخصص کمک بگیرید. اگر یکی از وسایل برقیتان به طور اتفاقی خیس شد، حتما قبل از استفاده آن را به یک تکنسین نشان دهید و بعد از گذشت مدت زمانی با فرض خشک شدن داخل دستگاه، از آن استفاده نکنید.
بهتر است بعد از حمام به دلیل مرطوب بودن محیط از سشوار و اتو مو در حمام استفاده نکنید. هنگام نقل مکان به یک منزل جدید با کمک یک برقکار از سالم بودن سیم کشی برق ساختمان اطمینان حاصل کنید. از دور بودن پریز های برق از منبع آب در حمام و دستشویی و نزدیک سینک ظرفشویی اطمینان حاصل کنید. در جعبه فیوز ورودی ساختمان با یک برچسب فیوز مربوط به هر قسمت منزل را مشخص کنید تا در صورت نیاز بتوانید سریعا فیوز مربوطه را قطع کنید.
برای سرویس کولر خود هر سال از متخصص کمک بگیرید. برای وسیله های برقی خود از یک چند راهی محافظ استفاده کنید. در صورتی که به یک وسیله برقی نیاز ندارید، آن را متصل به برق نگذارید. به طور مثال شارژر گوشی شما نباید دائم به برق وصل باشد. در هنگام خروج از منزل تمامی وسایل برقی به جز یخچال را از برق بکشید و چند راهی های برق را هم خاموش کنید. چند راهی ها هم می توانند یکی از عوامل آتش سوزی باشند پس به طول عمر مفید آن ها توجه کنید. هنگام تمیز کردن وسایل برقی حتما آن ها را از برق بکشید.
سوالات درباره مفاهیم الکتریسیته
مهم ترین اقدام در برخورد با فرد دچار برق گرفتگی یا اتصال برق در منزل چیست؟ قطع کردن فیوز برق یا منبع جریان الکتریکی مهم ترین اقدام است. در هنگام مواجه شدن با این مسائل بدون عایق به چیزی دست نزنید. در صورت خیس شدن یک وسیله الکتریکی بعد از چه مدتی می توان دوباره از آن استفاده کرد؟ اگر وسیله الکتریکی شما خیس شد حتما آن را به یک تکنسین نشان دهید. پس از مدتی رطوبت موجود در دستگاه خشک می شود، اما ممکن است این رطوبت به دستگاه شما آسیب زده باشد. از مهم ترین اصول پایه برق در بحث ایمنی در برق چیست؟ سالم بودن فیوزهای برق ورودی منزل مهم ترین اصول پایه برق در بحث ایمنی است، در صورت بروز هر اتفاق در ابتدا باید فیوز را قطع کنید.
منبع:
