لامپ یو وی سی یکی از انواع لامپ های تخصصی است که اشعه یو وی سی ساطع می کند. نور مرئی که ما هر روز می بینیم متعلق به ناحیه ای از طیف الکترومغناطیس است. طیفی که ترکیبی از امواج رادیویی،مادون قرمز،نور مرئی، ماورائبنفش، اشعه ایکس و گاما است که همگی حامل انرژی هستند و آن را ساطع می کنند. اشعه یو وی، ایکس و گاما امواج با فرکانس بالا هستند که می توانند عواقب بد و جبران ناپذیری برای سلامتی ما داشته باشند. خورشید 3 نوع اشعه یو وی uva,uvb,uvc ساطع می کند. قرار گرفتن در معرض طولانی مدت اشعه ماوراءبنفش با سرطان پوست همراه است. خوشبختانه اتمسفر و جو سیاره زمین مقدار زیادی اشعه uvb و همه اشعه یو وی سی را جذب می کند . این اشعه توسط لامپ یو وی سی ساطع می شود در ادامه کاربرد این لامپ را با هم بررسی می کنیم
با استفاده از لامپ یو وی سی بیش از 99/9 درصد پاتوژن ها بدون اضافه کردن هیچ گونه ماده شیمیایی و عوارضی از بین می روند. نحوه کار لامپ یو وی سی به این صورت است که هسته سلول میکروارگانیزم (باکتری و ویروس) حاوی تیمین است. تیمین یک عنصر شیمیایی DNA/RNA است. این عنصر نور یو وی سی را در طول موج 253.7 نانومتر جذب می کند و آن را به گونه ای تغییر می دهد که سلول دیگر قادر به تکثیر و زنده ماندن نیست.
یو وی سی (253.7 نانومتر) به دیواره میکروارگانیزم نفوذ می کند. انرژی بالای فوتون های یو وی سی توسط RNA/DNA و پروتئین های سلول جذب می شود. یو وی سی به ساختار پروتئین آسیب می زند و متابولسیم را تخریب می کند . در نتیجه میکروارگانیزم ها دیگر قابل تکثیر نبوده و محیط پاکسازی می شود.
تنها یک نوع اشعه یو وی وجود دارد که می تواند COVID-19 را غیرفعال کند و آن اشعه یو وی سی است. لامپ یو وی سی قابلیت کشتن جرم ها را دارد و یک جایگزین برای ضدعفونی مواد شیمیایی است. از لامپ یو وی سی برای استرلیزه کردن اجسام ، آب، سطوح و مواد و ... استفاده می شود. در واقع لامپ یو وی سی قابلیت ضدعفونی اجسام مختلف از موبایل تا زمین بیمارستان ویا حتی ضدعفونی یک اتوبوس کامل را دارد. گرچه استفاده از تکنولوژی و لامپ یو وی سی جدید نیست و مدتهاست که برای گندزدایی و ضدعفونی از آن استفاده می کنند اما خاصیت کشندگی آن برای میکروب و ویروس های جدید باید سنجیده شود. امروزه شرکت های زیادی وجود دارند که لامپ و دستگاه و حتی ربات هایی را تولید می کنند که با استفاده از این اشعه محیط را ضدعفونی می کند
لامپ یو وی سی همانند لامپ های دیگر تجهیزات مخصوص به خود را دارد و بر روی پایه یا قاب های مخصوص به خود نصب می شوند.
اما با توجه به میزان تجمع ویروس ها شدت لامپ هم بالاتر باید باشد و یک فرمول کلی برای استفاده از لامپ یو وی سی وجود ندارد. اما به طور کلی :
یک لامپ یو وی سی 15 وات حداکثر 10 متر مربع را پوشش می دهد
یک لامپ یو وی سی 30 وات حداکثر 20 متر مربع را پوشش می دهد
یک لامپ یو وی سی 60 وات حداکثر 40 متر مربع را پوشش می دهد
و طبق گزارش شرکت اسرام آلمان یک لامپ 30 وات این شرکت قابلیت پوشش 15-12متر مربع را در مدت زمان:
30 دقیقه برای 8 متر مربع
45 دقیقه برای 12-8 متر مربع
60 دقیقه برای 15-12 متر مربع
لامپ های یو وی سی ساختار نازک و شکننده ای دارند و ممکن است در هوای نامساعد دچار مشکل شوند. بطور کلی دمای عملکرد آن ها بین -10 درجه سانتی گراد تا 35 درجه است و دمای نگهداری آن ها بین -20 درجه سانتی گراد تا 60 درجه است.
زمان مورد نیاز برای از بین بردن میکروارگانیزم های مختلف با توجه به شکل و اندازه و نوع آن ها متفاوت است. اما به طور کلی برای یک لامپ یو وی سی 60 وات :
5 دقیقه استفاده از لامپ یو وی سی 60 وات برای اشیای کوچک 30-40 سانتی نظیر ماسک،فنجان،موبایل،لباس و ...
5 دقیقه استفاده از لامپ یو وی سی 60 وات برای پاکسازی هوا در یک اتاق با مساحت 5 متر مربع
15 دقیقه استفاده از لامپ یو وی سی 60 وات برای پاکسازی هوا در یک اتاق با مساحت 20 متر مربع
30-60 دقیقه استفاده از لامپ یو وی سی 60 وات برای پاکسازی هوا در یک اتاق با مساحت 40 متر مربع
اشعه یو وی سی و لامپ یو وی سی قادر به از بین بردن ویروس است و این همان اشعه ای است که خورشید ساطع می کند. اما چرا قرارگیری در معرض نور خورشید نمی تواند ویروس کرونا را از بین ببرد ؟ اشعه خورشید حاوی 3 نوع اشعه یو وی است. اشعه UVA که مقدار بسیار وسیعی از آن به زمین می رسد و قابلیت این را دارد تا به عمق پوست نفوذ کند. در واقع این اشعه مسبب 80%چروک و پیری پوست ما است. اشعه بعدی UVB است که می تواند DNA پوست را تخریب کند و منجر به آفتاب سوختگی و در نهایت سرطان پوست شود. اخیرا دانشمندان متوجه شدند که اشعه UVA هم می تواند این آسیب ها را بوجود آورد که هر دو این اشعه ها بخوبی شناسایی شده و توسط ضدآفتاب از نفوذ آن ها به پوست جلوگیری می شود و اما اشعه سوم اشعه UVC است که طول موج کوتاه تر و انرژی بیشتری دارد. این اشعه منجر به تخریب ژنتیکی چه در انسان و چه در ویروس می شود. اما خوشبختانه این اشعه توسط لایه ازون قبل از اینکه به ما برسد، فیلتر می شود و به پوست ما نمی رسد . دانشمندان طی تحقیقاتی متوجه شدند که می توانند از اشعه یو وی سی و لامپ یو وی سی برای کشتن میکروارگانیزم ها استفاده کنند
جواب کوتاه به این سوال بله است اما آیا این به این معنی است که ما می توانیم اجسام را برای ضدعفونی زیر نور خورشید رها کنیم ؟ در دنیای پیشرفته امروز نور خورشید یک وسیله رایج برای برای استرلیزه کردن آب است که توسط سازمان بهداشت جهانی هم توصیه شده است. به این صورت که می توان آب را داخل یک بطری پلاستیکی شفاف ریخته و آن را به مدت 6 ساعت زیر نور خورشید قرار دهیم. در این صورت UVA نور خورشید در واکنش با اکسیژن حل نشده منجر به تولید مولکول های ناپایدار مانند هیدروژن پراکسید می شود که ماده فعال در بسیاری از ضدعفونی کننده های داخلی است و می تواند پاتوژن ها را تخریب کند . بدون آب هنوز هم نور خورشید می تواند سطوح را ضدعفونی کند اما این کار بیش از آنچه که باید و فکر کنید طول می کشد و مشکل دقیقا همینجاست که ما نمی دانیم چقدر برای این کار زمان لازم است ؟
در سال 1878 دانشمندان با تولید یو وی سی مصنوعی و استفاده از لامپ یو وی سی روشی برای استرلیزه کردن پیدا کردند و از آن در بیمارستان ها، فرودگاه و کارخانجات استفاده کردند. از لامپ یو وی سی و این اشعه در روند تصفیه آب آشامیدنی هم استفاده می شود از آنجاییکه برخی انگل ها در برابر ضدعفونی کننده های شیمیایی نظیر کلر مقاوم هستند از اشعه یو وی سی بخوبی می توان در روند ضدعفونی کمک گرفت.
لامپ یو وی سی و اشعه ماوراءبنفش ساطع شده از آن یک ضدعفونی کننده قوی است و ممکن است همان چیزی باشد که مدارس، بیمارستان ها و فرودگاه های ما در زمان اشاعه ویروس کرونا لازم دارد باشد. استفاده از لامپ یو وی سی با توجه به خاصیت ضدعفونی و استرلیزه کردن آن می تواند پتانسیل زیادی برای مدیریت پاندمی covid-19 داشته باشد. از این لامپ برای گندزدایی آب و تخریب میکروارگانیزم ها در سایر مایعات، بر روی مواد غذایی و در هوا استفاده می شود. در چین کل اتوبوس ها هر شب در معرض لامپ یو وی سی و این اشعه قرار می دهند و ربات های ساطع کننده یو وی سی در بیمارستان ها آن ها را ضدعفونی می کنند و در بانک ها برای ضدعفونی پول از لامپ یو وی سی استفاده می کنند.
ویروس کرونا پدیده ای جدید است که ما هر روز در مورد اطلاعات جدیدی کسب می کنیم و استفاده از لامپ یو وی سی در مقابله با آن هم نیازمند تحقیقات بیشتری است. اما آنچه که تحقیقات قبلی نشان می دهد میزان عملکرد لامپ یو وی سی به میزان نوری که به سطح می رسد و زمان در معرض قررگیری بستگی دارد. تحقیقی که اخیرا امسال در سال 2020 انجام شده نشان می دهد که استفاده از لامپ یو وی سی و اشعه یو وی سی ویروس SARS را بعد از 6 دقیقه در معرض قرارگیری غیر فعال می کند.
در تحقیق دیگر نشان داده شده که استفاده از لامپ یو وی سی و ضدعفونی مبتنی برUVC می تواند از تکثیر ویروس SARS_COV_2 جلوگیری کند. با این حال باز هم بستگی به این دارد که محیط ما چه مدت و چه میزان در معرض اشعه یو وی سی قرار بگیرد. تحقیقی به مرکزیت کارایی اشعه یو وی سی برای غیرفعال کردن و مهار ویروس در میزان تحمل پایین،متوسط،زیاد انجام شد و مشخص شد که حجم و تجمع بالای ویروس نیازمند میزان زیادی اشعه یو وی سی است
تحقیق دیگری که بر نوع دیگری از کرونا ویروس (SARS-COV-1) انجام شد. نشان داد که استفاده از لامپ یو وی سی و اشعه یو وی سی می توان برای ضدعفونی تجهیزات حفاظت شخصی نظیر ماسک استفاده شود.
تحقیقات بیشتری لازم است که نشان دهد لامپ یو وی سی و اشعه آن چگونه بر COV-19 به طور اختصاصی عمل می کند ولی تحقیقات گذشته نشان می دهند که استفاده از آن در برابر کرونا ویروس های دیگر نظیر SARS موثر است. این اشعه ساختار ژنتیکی ویروس را دچار مشکل می کند و بخش هایی از آن که منجر به تکثیر می شوند را با توجه به فاکتورهایی مثل شکل و نوع موادی که ویروس روی ان قرار دارد را از بین می برد.
لامپ یو وی سی و قرارگیری در معرض آن بسیار خطرناک است. برای درک میزان خطر آن باید بدانید که ساعت ها طول می کشد تا پوست شما در اثر قرار گیری در زیر اشعه UVB بسوزد در حالیکه این میزان سوختکی برای اشعه UVC تنها چند ثانیه طول می کشد. اگر چشم شما چند ثانیه در معرض اشعه یو وی سی باشد انگار 10 دقیقه مداوم و مستقیم به نور خوشید زل زده باشید. بنابراین برای استفاده از لامپ یو وی سی باید با تجهیزات مخصوص باشد
در اینکه اشعه یو وی سرطان زا است شکی نیست و عملیات استرلیزه کردن و میکروب زدایی توسط آن حتما باید به گونه ای باشد که افراد در محیط حضور نداشته باشند. این دستگاه ها به گونه ای هستند که به محض خاموش شدن هیچ اشعه یو وی سی از آن ها ساطع نمی شود. برطبق نظر سازمان بهداشت جهانی (who) اشعه مستقیم یو وی سی نباید هرگز برای ضدعفونی نواحی پوست قرار بگیرد
اما مطالعات در این زمینه برای شناسایی بخش هایی از یو وی سی است که برای سلول های انسان امن باشد و همچنان خاصیت میکروب زدایی خود را حفظ کرده باشد ادامه پیدا کرده است. دانشمندان نوع جدیدی از UVC را کشف کردند که خطر کمتری دارد و می تواند ویروس و باکتری را غیرفعال کند. این اشعهFAR-UVC نام دارد و طول موج بین 222-207 نانومتردارد که طول موجی کمتر از UVC رایج است. این طول موج قابلیت عبور از موانع فیزیولوژیکی نظیر لایه بیرونی پوست یا لایه بیرونی چشم را ندارد و بر طبق تحقیقات آزمایشگاهی توانایی تخریب DNA را ندارد. در تحقیقات گذشته نشان داده شده است که FAR-UVC قابلیت این را دارد که ویروس آنفولانزا را در هوا بکشد. با این حال لامپ یو وی سی موجود در بازار از این نوع نیست و این تحقیقات هم به طور مستقیم بر روی انسان انجام نشده است و تنها بر روی سلول های انسان در آزمایشگاه و حیوانات انجام شده است. بنابراین این نوع یو وی سی نمی تواند در مقابله با پاندمی کرونا به ما کمک کند. با همه این تفاسیر استفاده از لامپ یو وی سی و اشعه FAR-UVC در صورتیکه پوست و چشم ما دارای بریدگی ویا حفره های کوچک باشد با خطراتی همراه است.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) هشدار جدی به آن هایی که از لامپ یو وی سی برای استرلیزه کردن دست ها یا بخش هایی از پوست استفاده می کنند داده است.
سوای سرطان زا بودن اشعه یو وی سی، محدودیت دیگری که دارد قدرت نفوذ ضعیف آن است این اشعه قدرت نفوذ ضعیفی دارد و تنها می تواند با تاثیر بر ژنتیک باکتری و ویروس را یا ازبین ببرد یا از تکثیر آن جلوگیری کند از آنجاییکه به نظر میاد پاندمی کرونا ادامه داشته باشد، رشد فن آوری ضدعفونی یو وی سی می تواند به ما در گسترش و آگاهی در مورد پاتوژن ها ادامه داشته باشد
مشخص است ضدعفونی مبتنی بر یو وی منجر به حفاظت و سلامت عمومی می شود. و در این روند می تواند به ما در حفاظت در آینده کمک کند. اما در حالیکه اشتیاق به استفاده از لامپ یو وی سی وجود دارد باید خطرات آن از سوختگی تا سرطان را بخوبی مدیریت کرد و در نظر گرفت. نورولامپ یو وی سی احتمالا کرونا ویروس را از بین می برد ولی ما به تحقیقات بیشتری لازم داریم
منبع
