همانطور که میدانید، نور یکی از فاکتور های حیاتی و ضروری برای انجام فرآیند فتوسنتز و ادامه رشد گیاهان بوده و برای گلخانه ها به منظور ایجاد یک محیط بهینه برای رشد گیاهان، لامپ رشد گیاه طراحی شده اند. نور طبیعی خورشید یکی از ارزان ترین و در دسترس ترین منابع برای تامین نور گلخانه هاست. ولی متاسفانه گاهی این منبع غنی و باارزش نوری به تنهایی کافی نبوده و دچار عدم پایداری می شود. به عنوان مثال، در برخی فصول سرد سال شدت و میزان نور خورشید برای رشد و نمو گیاهان به میزان قابل قبولی نیست. بنابراین نیاز به منابعی جایگزین به عنوان نور مصنوعی گلخانه با کارایی مشابه نور خورشید، جهت افزایش مدت زمان دستیابی به نور و تامین نیاز های گیاهان وجود دارد.
تاریخچه پیدایش نور مصنوعی گلخانه
قبل از معرفی نور مناسب گلخانه، نگاهی گذرا به تاریخچه پیدایش نور مصنوعی گیاهان میپردازیم. تاسیس اولین گلخانه جهان، مربوط به سال 1600 میلادی و کشور هلند، به عنوان مطرح ترین کشور جهان در زمینه رشد و پرورش انواع گلها و گیاهان به صورت تخصصی، می باشد. موسسان این گلخانه نگاهی ویژه به نور به عنوان مهم ترین عامل برای رشد گیاهان داشتند. این نگاه منجر به پدید آمدن ایده ای جهت تامین نور گلخانه توسط لامپ های مصنوعی ساخت بشر شد. در ابتدا برای تامین نور گلخانه ، باید بدانیم که انواع مختلف لامپ گلخانه چیست این لامپ ها نظیر لامپ‌های متال هالید، فلورسنت یا بخار سدیم می توانند باشند. با گذشت زمان لامپ های ال ای دی در انواع مختلف با طی روند تکاملی خود، نقش بسزایی را در تامین نور مصنوعی گلخانه ها ایفا کردند.
مزایای بکارگیری نور مصنوعی گلخانه
در خصوص مزایای استفاده از نور مصنوعی گلخانه برای پرورش انواع گیاهان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تسریع روند رشد گیاهان
- تامین نور مفید برای انجام فرآیند فتوسنتز
- افزایش ماندگاری و طول عمر و سلامت گیاهان
- مدیریت و کنترل زمان بهره برداری از محصولات از طریق طیف های نوری مختلف
- برخورداری از قابلیت کنترل و مدیریت مدت زمان لازم برای قرار گرفتن گیاهان در معرض نور
معرفی انواع منابع نوری جهت تامین نور گلخانه
برای بهره مندی از مزایای نور لامپ گلخانه باید نحوه تابش نور به گیاهان، تحت کنترل قرار گیرد تا گیاهان بهترین و بیشترین تاثیر را از این نور دریافت کنند. نور مصنوعی گلخانه در انواع مختلفی تولید و مورد استفاده قرار میگیرد. در ادامه به معرفی و بررسی انواع نور گلخانه جهت آشنایی بیشتر با این منابع نوری میپردازیم.
لامپ فلورسنت رشد گیاه
لامپ فلورسنت رشد گیاه یکی از پرکاربردترین و بهترین انواع منابع نوری رشد گیاهان است که دارای مزایایی مانند تولید حرارت بسیار کم می باشد. بنابراین برای استفاده در فاصله نزدیک گیاهان بسیار مناسب بوده و هیچگونه خطری از سوی این نور مصنوعی، گیاهان را تهدید نمیکند. فاصله ی 30 سانتی متری، فاصله ی مناسبی برای قرارگیری گیاهان در معرض این نور گلخانه می باشد.
این لامپ جزو لامپ های کم مصرف بوده و مشابه لامپ های مهتابی است و در انواع مختلف با توان مصرفی گوناگون تولید و متناسب با شرایط گیاهان مختلف مورد استفاده قرار میگیرد. به عنوان مثال، لامپ های 20 و 40 واتی برای مواردی مانند تولید محصولات کشاورزی، کاشت و پرورش بذر و یا رشد و پرورش گیاهان آپارتمانی کاربرد دارند. از دیگر مزیت های این نوع لامپ میتوان به طول عمر بالای آن و بازدهی بیشتر نسبت به لامپ های رشته ای اشاره کرد. رنگ نور این لامپ ها سفید بوده و به دلیل اینکه نور سفید دربرگیرنده تمام طول موج های نور مرئی است، این نوع لامپ برای رشد گیاهان بسیار مناسب است.
لامپ ال ای دی (LED)
یکی دیگر از گزینه های پیش رو برای انتخاب نور مناسب گلخانه، بهره گیری از لامپ های ال ای دی می باشد. لامپ های ال ای دی دارای انواع مختلفی با رنگ ها و طول موج های گوناگونی هستند. بنابراین دقت در انتخاب نوع مناسب این نور گلخانه متناسب با نوع گیاهان از اهمیت بالایی برخوردار است. این منبع نور گلخانه تحت تکنولوژی پیشرفته ای نسبت به سایر لامپ ها تولید شده و جزو منابع نوری کم مصرف و کم حرارت می باشد. بنابراین محدودیتی در خصوص میزان فاصله ی قرارگیری گیاه از لامپ وجود ندارد.
لامپ های رشته ای
یکی از ارزانترین لامپ ها برای تامین نور گلخانه، لامپ رشد گیاه رشته ای است. این لامپ ها حرارت و گرمای زیادی از خود ساطع می کنند. بنابراین در صورت بکارگیری این لامپ ها، لزوم دقت در تنظیم فاصله ی مناسب (در حدود 60 سانتی متر) بین لامپ و گیاه وجود دارد. لامپ های رشته ای دارای طول موج قرمز بیشتری هستند و بهتر است برای ایجاد تعادل از منابع نوری مکمل با طیف آبی جهت بهبود شرایط رشد گیاهان استفاده کرد. همچنین بهتر است برای تامین نور مناسب گلخانه، این لامپ ها در کنار لامپ های فلورسنت مورد استفاده قرار گیرند.
لامپ های سدیمی
لامپ های سدیمی یا لامپ های تخلیه گاز شدت بالا (HID) دارای ساختاری مشابه لامپ های فلورسنت هستند. با این تفاوت که محدوده پوشش این لامپ ها وسیع تر بوده و نور و گرمای بیشتری نیز ساطع می کنند. این نوع لامپ با برخورداری از قابلیت انعکاسی و هدایت بهتر نور به سمت گیاهان، برای تامین نور گلخانه ها دارای محبوبیت بالایی است. همانطور که ذکر شد، به دلیل تولید نور و گرمای بالا توسط این لامپ ها، فاصله مناسب برای قرارگیری گیاهان در معرض این نور، در حدود 100 الی 150 سانتی متر است
