تابش‌های ضدعفونی کننده فرابنفش یک روش گند زدایی است که در آن از لامپ ماوراء بنفش استفاده می‌شود. در این روش از گند زدایی معمولا از پرتو باند C لامپ uv جهت ضدعفونی استفاده می‌شود که انرژی زیادی داشته و با تاثیر بر روی دی ان ای و نوکلئیک اسید سلول زنده مانع از انجام وظایف حیاتی آن شده و آن را از بین می‌برد. پرتو‌های باند C که در لامپ uv جهت ضدعفونی به کار گرفته می‌شود، توسط خورشید نیز تولید می‌شوند ولی لایه اوزون آن‌ها را جذب می‌کند و همین موضوع باعث می‌شود که حیات در سطح کره زمین امکان پذیر باشد و ما و سایر ارگان‌های زنده بر روی زمین بر اثر این تابش‌ها آسیب نبینیم.
استفاده از لامپ uv جهت ضدعفونی
استفاده از لامپ ماواءبنفش جهت ضدعفونی از میانه قرن بیستم پذیرفته و رایج شد. اولین استفاده‌ها از لامپ uv جهت ضدعفونی در کارخانه‌های دارو سازی و در مراحل تهیه دارو بود. بعد‌ها همین سیستم در تصفیه آب نیز به کار گرفته شد. با استفاده از لامپ uv جهت ضدعفونی و ترکیب آن با یک سیستم فیلتر فیزیکی می‌توان یک سیستم تصفیه و گند زدایی آب راه اندازی کرد و از آن برای بازیافت آب و باز استفاده از آن در داخل یک مجموعه یاری جست. در سال‌های اخیر شاهد این هستیم که لامپ uv جهت ضدعفونی هوا در دستگاه‌های تهویه مطبوع نیز به کار گرفته می‌شود. یکی از دلایل این که هوای تولید شده توسط انواع سیستم‌های تهویه مطبوع بوی نامناسبی دارد، وجود انواع باکتری و سایر ارگان‌های زنده است. با استفاده از گند زدایی لامپ ماورا بنفش می‌توانیم تهویه مطبوع با کیفیت بالا تری داشته باشیم
درمورد تاریخچه استفاده از لامپ uv جهت ضدعفونی می‌توان به این موضوع اشاره کرد که برا اولین بار در 1876 دو دانشمند با نام‌های آرتور دانز و توماس بلانت در مورد تاثیرات اشعه ماورا بنفش بر روی اندام‌های زنده و ایجاد جهش در آن‌ها مقاله ای را منتشر کردند. با استفاده از تحقیقات آن‌ها و همین طور پژوهش‌هایی که پس از آن صورت گرفت نیلسن فینسن توانست نوعی از سل پوستی را با استفاده از اشعه ماورا بنفش درمان کند. او به خاطر این روش درمانی خود در سال 1903 توانست جایزه نوبل پزشکی را از آن خود کند.
لامپ uv جهت ضدعفونی آب
اولین استفاده از لامپ uv جهت ضدعفونی و تصفیه آب در فرانسه اتفاق افتاد. در آن دوره در مورد تاثیر گذاری و همین طور عملکر لامپ uv جهت ضدعفونی تردیدهای اولیه ای وجود داشت اما با تحقیقات بیشتر افراد متوجه شدند که لامپ uv کارایی بالاتر از آنچه تصورمی‌کردند، داشته است و همین موضوع راه را برای استفاده هر چه بیشتر از لامپ uv جهت ضدعفونی و تصفیه آب باز کرد. در نهایت با پیشرفت تکنولوژی قیمت لامپ uv نیز کاهش یافت و همین موضوع باعث توسعه همه جانبه آن در کشورهای مختلف و در صنایع مختلف برای تصفیه آب شد. در حال حاضر کشورهای مختلف در مورد تصفیه آب و لامپ uv جهت ضدعفونی آن مقررات متعدی را تصویب کرده اند و به مجموعه‌ها اجازه می‌دهند با توجه به آن مقررات، برای استفاده لامپ uv جهت ضدعفونی و تصفیه آب اقدام کنند.از پرکاربردترین لامپ های یو وی سی، لامپ 55w uvc که برای ضدعفونی استفاده می شود
اشعه یو وی
اشعه uv نوعی از امواج الکترومغناطیسی است که دامنه موج بسیار کوتاهی دارد. دامنه این امواج کوتاه‌تر از نور مرئی و بلند تر از اشعه ایکس است و همان طور که در مقاله لامپ ماورا بنفش به آن پرداختیم خود به سه دسته مختلف تقسیم می‌شود . uvc یکی از سه نوع اشعه ماورا بنفش است که جهت گند زدایی و تصفیه آب مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع از اشعه ماورا بنفش دارای طول موج 200 تا 300 نانومتر است و اسید نوکلئیک موجود در سلول این طیف را کاملا جذب کرده و از بین می‌رود. از آن جایی که این ماده در تولید مواد لازم برای ادامه حیات سلول حیاتی است از بین رفتن آن عملا موجب مرگ سلول می‌شود.
اشعه ماورا بنفش uvc از منابع مختلفی منتشر می‌شود. یک لامپ بخار جیوه که در آن تخلیه الکتریکی بر روی بخار رقیق جیوه صورت می‌پذیرد، می‌تواند مقادیر زیادی اشعه ماورا بنفش تولید کند( به همین خاطر استفاده از لامپ جیوه بدون کیفیت بسیار خطرناک است!). همین طور لامپ زنون نیز امکان تولید اشعه ماورا بنفش باند C را دارا است. اما مهمترین منبع تولید این نور لامپ‌های uvc هستند که این طول موج را به صورت تخصصی تولید می‌کنند. شما جهت به کارگیری از لامپ uv جهت ضدعفونی می‌توانید عینا همین لامپ را خریداری کرده و به کار بگیرید. توجه کنید که هر طیف از لامپ‌های ماورا بنفش مخصوص کاری ویژه است. به طور مثال لامپ uvb به صورت ویژه برای سولاریوم به کارگرفته می‌شود و شما نمی‌توانید از آن برای گند زدایی استفاده کنید. لامپ uv جهت ضدعفونی باید دارای طول موج 255 تا 280 باشد تا بهترین کارایی ممکن از آن به دست آید.
کاربردهای عمده لامپ uv
کارایی لامپ uv جهت ضدعفونی بستگی به عوامل متعددی دارد. زمان نوردهی، شدت نوردهی و طول موج عمده‌ترین عواملی هستند که بر کارایی ضدعفونی شما تاثیر می‌گذارند. به همین دلیل است که در اکثر جاهایی که از لامپ uv جهت ضدعفونی استفاده می‌شود معمولا سیکلی در نظر گرفته می‌شود و آب یا هوا و یا هر ماده دیگری که در حال ضد عفونی شدن است چندین بار این پروسه را طی می‌کند تا از ضد عفونی بودن آن اطمینان حاصل شود. گردگرفتگی لامپ و یا هر مانع دیگری که بر سر راه رسیدن امواج ماورا بنفش به ماده ای که قرار است ضدعفونی شود، کیفیت ضدعفونی را کاهش می‌دهد. علاوه بر این گرم شدن بیش از حد لامپ یو وی نیز کارایی آن را کاهش داده و باعث کم شدن کارایی لامپ uv جهت ضدعفونی می‌شود. می‌توان جهت افزایش کارایی لامپ آن را در محیطی با رفلکتور (مانند فویل‌های آلمینیومی) قرار داد. دردستورالعمل‌های مختلف برای استفاده از لامپ uv جهت ضدعفونی راهکارهای مختلف محاسباتی جهت اطمینان از انجام کامل عمل ضد عفونی ارائه شده است. باتوجه به ویژگی‌هایی که برای لامپ یو وی ذکر شد در صنایع مختلف مانند صنایع غذایی، تصفیه آب، تصفیه هوا، دستگاه‌های ضدعفونی آزمایشگاهی، اتوکلاوها و ... از این لامپ استفاده می‌شود.
ایمنی لامپ uv
به دلیل قدرت لامپ uv جهت ضدعفونی معمولا باید از روش‌های مختلف جهت اطمینان از ایمنی آن و تاثیر نگذاشتن آن بر روی اندام‌های مختلف بدن استفاده کرد. متاسفانه برخی از فروشندگان اطلاع درستی از انواع لامپ‌های یو وی ندارند و بسیار پیش می‌آید که لامپ uv جهت ضدعفونی را به جای لامپ‌هایی که بر روی مواد فسفری موثر است و برای مهمانی‌ها به کار می‌رود، می‌فروشند. پس در درجه اول باید انواع لامپ‌های یو وی را بشناسید. بهترین روش شناسی، مطالعه اطلاعات روی بدنه لامپ است که در آن به uvc بودن اشاره می‌شود. از نظر ظاهری نیز بیشتر لامپ uvc دارایی بدنه ای شفاف با نور کم رنگ آبی متمایل به بنفش است. در صورتی که چند لحظه این لامپ را در هوای آزاد روشن کنید می‌توانید بوی ازون که از تجزیه ملکول‌های اکسیژن هوا در اطراف آن به وجود می‌آید را با بو کردن آن حس کنید (البته دقت کنید که لامپ خاموش باشد!). بدون شک استفاده از این لامپ بدون استفاده از لباس و عینک مناسب موجب آسیب به شما خواهد شد. در دستگاه‌های مختلفی که از لامپ uv جهت ضدعفونی استفاده می‌کنند با استفاده از کلیدهای داخلی خودکار به محض باز شدن دستگاه و در معرض دید قرار گرفتن لامپ، جریان لامپ را قطع کرده و آن را خاموش می‌کنند.
