نور خورشید و نور لامپ دو منبع روشنایی و حیاتی زندگی انسان هستند. اما تفاوت نور خورشید و نور لامپ در چیست؟ و این دو چه مزایا و معایبی برای زندگی انسان امروزی دارد؟ به صورت فرضی اگر گرمای خورشید را در نظر نگیریم آیا می‌توانیم بدون نور خورشید زندگی کنیم؟ نور خورشید تمامی طیف رنگین‌کمان را در خود دارد و یک منبع نوری متغیر است؛ یعنی نور آن در طول روز از لحاظ رنگی و شدت درخشندگی تغییر می‌کند و این تغییر در روحیه و سلامت انسان تأثیر زیادی دارد. در این مقاله قصد داریم تفاوت نور مصنوعی و نور طبیعی را از لحاظ علمی در خصوص طیف و رنگ و... را بررسی کنیم.
مزایای نور طبیعی
نور خورشید با تولید نوری که تمامی طیف‌ها را در خود دارد در چرخه زندگی روزمره و سلامت ما تأثیر مستقیم می‌گذارد. نور این طیف‌ها از لحاظ رنگی با واحد کلوین می‌سنجند. دمای رنگی خورشید بین 5500 تا 6500 کلوین متغیر است. رنگ آبی خورشید در آبی‌ترین حالت خود 5400 کلوین است که باعث ترشح هورمون کورتیزول (Cortisol) در بدن می‌‌شود. این هورمون عامل هوشیاری و تمرکز در انسان است. زمانی که به پایان روز نزدیک می‌شویم، طیف‌های قرمز و نارنجی غروب به ترشح هورمون ملاتونین (Melatonin) در بدن کمک می‌کند. ملاتونین یا هورمون خواب با ایجاد احساس خستگی و کاهش هوشیاری به انسان کمک می‌کند به خواب برود. همینطور قرار گرفتن در نور صبحگاهی هورمون ملاتونین را کاهش داده و به تنظیم ساعت بیولوژیکی بدن کمک می‌کند. از دیگر مزایای نور خورشید تولید ویتامین دی در بدن است. ویتامین دی در جذب کلسیم و استحکام استخوان‌ها نقش اساسی دارد.
فواید نور طبیعی در محیط کار
شواهد و تحقیقات نشان داده، کارگرانی که در طول روز به اندازه کافی نور خورشید دریافت میکنند، بهتر می‌خوابند و در ساعات کاری، بهره‌وری بیشتری دارند. آنها کمتر احساس خواب‌آلودگی میکنند و کمتر سردرد و خستگی چشم را تجربه میکنند. بر اساس تحقیقات، 47 درصد از کارمندان در عدم وجود نور طبیعی احساس خستگی بیشتری میکنند و 43 درصد اظهار داشتند که بدون نور خورشید احساس غمگینی میکنند. همچنین وجود منابع نور طبیعی در محیط کار نیز، رضایت کلی شغلی را افزایش می‌دهد.
معایب نور طبیعی
در مقایسه نور خورشید و نور لامپ باید در نظر بگیریم بر خلاف نور مصنوعی قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور خورشید عوارض زیادی به همراه دارد. علاوه بر گرمای خورشید و نور شدید آن نیز به مدت طولانی برای انسان خطرناک است. با توجه به اینکه اتمسفر زمین از تابیدن مقدار زیادی از اشعه‌ی ماوراء بنفش و مادون‌قرمز جلوگیری می‌کند؛ اما قرار گرفتن زیاد در معرض نور خورشید ریسک ابتلا به سرطان پوست را بالا می‌برد. چند مورد از معایب نور طبیعی به شرح زیر است:
- تغییر رنگدانه‌های پوست و سوختگی
- پیری زودرس
- آسیب چشم
- سرطان پوست
- کم آبی
- سرگیجه
- تهوع
- شوک گرمایی
مزایای نور مصنوعی
یکی از مزیت‌های نور مصنوعی قابلیت کنترل آن است. در مقایسه نور طبیعی و نور مصنوعی باید در نظر گرفت تنوع در شکل، رنگ، زاویه تابش و شدت درخشندگی نور مصنوعی به ما کمک می‌کند تا محیط زندگی خود را به شکل دلخواهمان نورپردازی کنیم. انسان با اختراع نور توانست از ساعات شب استفاده کند و بهره‌وری کاری خود را افزایش دهد. همین افزایش بهره‌وری به پیشرفت علم و گسترش اختراعات کمک شایانی کرد. نور مصنوعی به انسان کمک کرد تا به مرزهای ناشناخته تاریکی در اعماق اقیانوس‌ها و غارها سفر کند و جهان پیرامون خود را بهتر بشناسد. نور مصنوعی در علم پزشکی به درمان بیماری‌هایی مانند زردی نوزاد و بیماری‌های پوستی و... کمک کرد. همچنین استفاده از نور مصنوعی در عمل‌های جراحی و تشخیصی مانند آندوسکوپی به کمک انسان آمد تا درون بدن را بهتر ببیند.
در نور مصنوعی ایمنی زندگی انسان را چه در فضای خارجی و چه در فضای داخلی بیشتر کرد. در محیط‌های پر نور آمار جنایت بسیار پایین‌تر است. از طرفی بر خلاف نور خورشید در معرض قرار گرفتن به مدت طولانی خطر آنچنانی در سلامت انسان ندارد.
معایب نور مصنوعی
استفاده از نور مصنوعی تنها راه انسان برای ایجاد منبع نور در نبود نور خورشید است. هرچند با پیشرفت تکنولوژی، انسان سعی بر این داشته تا نور خورشید را شبیه‌سازی کند اما همچنان برای سلامت روان و جسم خود نیاز به نور طبیعی دارد. مثلاً استفاده از نور لامپ مهتابی و لامپ ال ای دی یا نور چراغ با کلوین ۵۰۰۰ در هنگام خواب، ساعت بیولوژیکی بدن را مختل می‌کند. دانشمندان و طراحان صنعت روشنایی تلاش دارند تا در آینده نزدیک با استفاده از تغییر شدت نور و کلوین در ساعات مختلف، نورپردازی خانه‌ها و محل کار انسان را هوشمند کنند. به این تحول در صنعت روشنایی HCL می‌گویند که مخفف (Human Centric Lighting) و به معنای روشنایی انسان محور است. این تحولی نوپا سعی دارد با هوشمندسازی نور محیط کار و زندگی به سلامت جسمی و روحی همچنین بازدهی کاری کمک کند.
- تأثیر بر ترشح ملاتونین در نتیجه ایجاد اختلال در چرخه خواب
- سردرد
- افسردگی
- نزدیک بودن به منبع نور
- کمبود ویتامین D و به دنبال آن پوکی استخوان
