امروزه با گسترش صنایع مختلف،لامپ های گوناگونی برای مصارف و کاربردهای مختلف در بازارهای جهانی تولید و عرضه می شود.لامپ های یو وی و زیر مجموعه آن لامپ های یو وی سی از انواع لامپ ماوراء بنفش است که روز به روز به تعداد متقاضیان و گستره مصرف آنها افزوده می شود.در این مقاله موارد لامپ یو وی سی چیست؟ انواع لامپ یو وی سی ،فواید و مضرات استفاده از لامپ یو وی سی چیست؟و همچنین به طور گسترده کاربرد لامپ یو وی سی را مورد بررسی قرار می دهیم.
پرتو نوری یو وی سی چیست و چه کاربردهایی دارد؟
یکی از پرتو های ساطع شده در نور خورشید پرتو فرابنفش است. پرتو فرابنفش UV (ultraviolet) در گستره امواج الکترو مغناطیسی است و انرژی ای کمتر از پرتو ایکس و بیشتر از نور مرئی دارد. این نور به چهار بخش طیفی زیر تقسیم می شود :
- یو_وی خلا (طول موج 100 تا 200 نانومتر )
- یو_وی_سی(طول موج 200 تا 280 نانومتر)
- یو_وی_ بی(طول موج280تا 315 نانومتر )
- یو_وی_ای(طول موج 315تا 400نانو متر)
در همه طیف های یو وی قابلیت نابودی و غیر فعال کردن بسیاری از گونه های میکرو ارگانیزم ها (ویروس ،باکتریو ...)وجود دارد .این طیف های نوری موجب از بین بردن میکرو ارگانیزمهای مضر شده و از تولید مثل آنها جلوگیری میکنند. از میان این طیف های یو وی، طیف نوری یو وی سی بیشترین تاثیر را در این زمینه دارد.این نور قادربه تغییر ساختمان و پیوندهای مولکولی(DNA) میکروارگانیزم ها است .آنها را غیر فعال کرده و از تکثیر و ازدیاد ان ها جلوگیری می کند.در ادامه بررسی میکنیم که لامپ یو وی سی چیست و چه انواعی دارد. 
انواع لامپ یو وی سی چیست؟
این نوع لامپ ها از جمله لامپ های خاصی بوده که قادر به تولید اشعه فرابنفش هستند. 3 نوع مختلف این لامپ ها:
لامپ فشار ضعیف
لامپ های فشار ضعیف بسیار شبیه لامپ های فلوئورسنت هستند و طول موج برابر 7/253 از خود ساطع می کنند. شکل ظاهری آن ها بسیار شبیه لامپ فلوئورسنت است ولی داخل ان فسفر فلوئورسنت استفاده نشده و بدنه آن بیش از انکه از بوروسیلکات ساخته شده باشد از کوارتز همجوش (fusedquartz) ساخته شده است. این دو تغییر باعث می شود که این لامپ ها توانایی تولید نور فرابنفش را پیدا کنند
لامپ فشار قوی
این لامپ ها بسار شبیه لامپ های HDI هستند.این لامپ ها توانایی تولید اشعه یو وی سی را با پهنای زیاد دارند .معمولا صنایع از این نوع لامپ برای مصارف آبی استفاده می کنند.
لامپ ال ای دی
با پیشرفته شدن تکنولوزی ال ای دی تلاش برای تولید لامپ ال ای دی یو وی سی اغاز شده است. در لامپ های یو وی سی ال ای دی از مواد نیمه رسانا برای تولید نور استفاده می شود.در این دستگاه ها طول موج انتشار با توجه به مواد شیمیایی نیم رسانا مورد استفاده در انها قابل تنظیم و تغییر است 
موارد استفاده لامپ یو وی سی چیست؟
دانشمندان دهه هاست که به اثربخشی لامپ های یو وی سی در نابودی باکتری ها و ویروسها پی برده اند. در واقع این مهمترین کاربرد لامپ یو وی سی است. این لامپ ها میتوانند منجر به ریشه کن شدن باکتری های مضر درآب،هوا،سطوح و ... شوند. هدف از کاربرد لامپ های یو وی سی در صنایع هم همین است؛ این لامپ ها با طول موج کوتاهی که تولید می کنند قادر به نابودی باکتری ها ،ویروس ها و سایر عوامل بیماری زا در محیط هستند.آنها منجر به تخریب نوکلئیک اسید در میکرو ارگانیزم شده که در نتیجه آن ،میکرو ارگانیزم توانایی جدا شدن برای تکثیر را از دست داده و از بین می رود.
کاربرد لامپ یو وی سی در صنایع
لایه هایی که بر روی انواع دستگاه های مختلف (گرمایش،سرمایش،لوله های تخلیه فاضلاب و ...) ایجاد می شود و ما معمولا با لایه های لجن و کثیفی از آن ها یاد میکنیم در واقع لایه های میکروبی بیوفیلم نام دارند و محل تکثیر و تولید همیشگی میکروب ها هستند. اغلب در هنگام شستشوی این لایه ها با توجه به فشار و موادی که استفاده می شود در نهایت تا عمق یک اینچی پره دستگاه ها تمیز می شود .در صورتی که میکروب ها تا انتهای پره ها نفوذ کرده و سریع جایگزین یکدیگر میشوند.کاربرد لامپ یو وی سی در این دستگاه ها و نصب آن در خروجی خنک کننده ها و منابع تخلیه باعث می شود میکرو ارگانیزم های آلاینده و بیوفیلم قبل از انتشار و تکثیر در فضا از بین بروند. نور این لامپ ها ساختمان و پیوندهای مولکولی(DNA) آن ها را تغییر داده و موجب غیر فعال شدن آن ها می شود و از تکثیر و افزایش جمعیت آن ها جلوگیری می کند.لامپ یو وی سی به عنوان یک ابزار استریل کننده در دستگاه های تصفیه آب هم به کار می رود و میکروب های آب را بدون آنکه تغییری در ظاهر و طعم آب ایجاد کند از بین می برد.از موارد دیگر کاربرد لامپ یو وی سی می توان به ضدعفونی کردن و گندزدایی آب ،هوا، استخرهای شنا، سردخانه ها،آکواریوم ها،حوضچه ها، بیمارستان ها،آزمایشگاه ها اشاره کرد.
کاربرد لامپ یو وی سی در صنایع مواد غذایی :
در صنایع موادغذایی و در کارخانه های ماءالشعیر و صنایع پخت نان از لامپ های یو وی سی برای جلوگیری از فاسد شدن موادغذایی و طولانی کردن زمان مصرف و کاهش خطر بیماری استفاده می شود.
کاربرد لامپ یو وی سی در مراکز درمانی :
ویروس هایی مثل آنفولانزا به راحتی بخصوص در صورت سرفه،عطسه،و صحبت فرد مبتلا ،در فضا منتشر شده و به فرد دیگر انتقال می یابند؛ تحقیقات نشان می دهد لامپ های یو وی سی می توانند ویروس انفولانزای منتشر شده در فضا را در مکان های سربسته از بین ببرند.بنابراین کاربرد لامپ های یو وی سی در مکان های عمومی سربسته روشی مقرون به صرفه،امن و امیدبخش برای کاهش گستره بیماری های میکروبی موجود در هوا است .در واقع لامپ های یو وی سی می توانند از انتشار بیماری های عفونی جلوگیری کنند. و بطور خلاصه کاربرد لامپ یو وی سی برای از بین بردن انواع آلودگی انگلی،آلودگی ناشی از مواد نفتی ،سمی ،شیمیایی،نیترات،آرسنیک،انواع ویروس از قبیل حصبه ،آنفولانزا ،وبا و ... و آلودگی های ناشی از کودهای شیمیایی است.
لازم به دکر است که میزان نابودی میکرو ارگانیزم توسط لامپ یو وی سی به عواملی چون نوع میکروارگانیزم و میزان نور ساطع شده بر میگردد.(میزان نور ساطع شده ترکیبی از زمان ساطع شدن و شدت ان است(میکرو وات در سانتی متر مربع).
مضرات لامپ یو وی سی چیست؟
ما همواره در معرض تابش مقداری اشعه فرابنفش خورشید هستیم. به طور کلی قرار گرفتن زیاد زیر نور فرابنفش با توجه به میزان طول موج و نوعش می تواند خطرناک باشد. اما در مورد طیف یو وی نوع سی قرار گیری انسان در معرض بیش از حد آن تنها ممکن است موجب سوزش چشم و قرمزی پوست به طور موقت شده و اثرات دائمی در پی نخواهد داشت. اشعه لامپ یو وی سی توانایی نفوذ به لایه مرده بیرونی سلول پوست انسان را ندارد بنابراین برای سلامتی انسان مضر نیست .و چون ویروسها و باکتری ها بسیار کوچکتر از سلول های انسانی هستند این پرتو می تواند به DNA آنها نفوذ کرده و آنها را از بین ببرد.
امروزه لامپ های یو وی سی اولین انتخاب صنایع ایست که که نیازمند آب و هوا و سطوح استریلیزه هستند. با افزایش جمعیت و گسترش شهرسازی،استفاده از لامپ های یو وی سی رو به افزایش بوده تا انجا که ادامه بسیاری از صنایع مختلف از جمله مواد غذایی و ... بدون استفاده ازاین لامپ ها امکان پذیر نیست.
منابع
