تعاریف و اصطلاحات برق ساختمان، صنعتی، خودرو، قدرت

تا چه اندازه با اصطلاحات برق آشنایی دارید؟ نیروی الکتریسیته از مهمترین زوایای زندگی امروزی است و نبود آن تمام زوایای زندگی ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. دانستن اصطلاحات برق نه تنها به دانشجویان و متخصصان این حوزه کمک می‌کند بلکه درک تعاریف برق، به عنوان دانش عمومی، ما را در حل چالش‌های روزمره کمک می‌کند. در مطلب پیش رو به تعریف اصطلاحات رایج برق در زمینه‌های برق ساختمان، برق صنعتی، برق خودرو و برق قدرت می‌پردازیم و توضیح می‌دهیم هر کدام از این اصطلاحات چه کاربردی در این علم جذاب و کاربردی دارند.

اصطلاحات برق متداول

نیروی الکتریسیته همواره در زندگی ما جریان دارد؛ از لحظه بیدار شدن تا لحظه به خواب رفتن. بدیهی است که زندگی مدرن بدون برق امکان پذیر نیست. دانستن گوشه‌ای از این علم گسترده می‌تواند کمک شایانی به جنبه‌های مختلف زندگی ما بکند. از عیب یابی‌های جزئی در وسایل‌های برقی، صرفه‌جویی در مصرف انرژی تا خرید بهتر در تجهیزات برقی و روشنایی از مزایای آشنایی با نیروی الکتریسیته است. در اینجا به بررسی کاربرد و تعریف تعدادی از اصطلاحات رایج در برق می‌پردازیم.   

توان: به نرخ انتقال انتقال الکتریکی در یک مدار الکتریکی در واحد (ثانیه) زمان توان الکتریکی (Electric power) می‌گویند. 

هرتز(Hz): واحد اندازه‌گیری فرکانس است که نشان می‌دهد یک جریان درثانیه چند با تکرار می‌شود.

ولتاژ: ولتاژ (Voltage) نیرویی است که وظیفه‌ی جابجایی بار الکتریکی را بر عهده دارد و باعث ایجاد جریان در مدار یا سیم می‌شود.

مقاومت:  به خاصیت یک هادی که باعث منع جریان الکتریکی در حال عبور (شار) می‌شود مقاومت (Electrical resistance) می‌گویند. واحد اندازه‌گیری مقاومت اهم (ohm) است. 

آمپر: واحد اندازه‌گیری جریان الکتریکی را آمپر (Ampere) می‌گویند.

وات: مقدار انرژی مورد نیاز برای راه اندازی یک وسیله‌ی الکترونیکی را وات (Watt) می‌گویند.

کیلووات  :(Kw)توان بر اساس وات یا کیلو وات محاسبه می‌شود. منظور از یک کیلووات ۱۰۰۰ وات است. 

ولت: به واحد اندازه‌گیری اختلاف پتانسیل الکترونیکی و مقدار نیروی محرک الکتریکی تولیدشده از یک منبع الکتریکی را ولت (Volt) می‌گویند.

بار: بار الکتریکی (Electric Charge) یکی از خواص ماده است به این معنی که زمانی دو ماده باردار در مجاور هم قرار می‌گیرند به یکدیگر نیرو وارد می‌کنند.

ترانس: ترانس (Transformer) یا ترانسفورماتور یک وسیله‌ی الکتریکی است که جریان الکریکی با ولتاژ کم به جریان زیاد با ولتاژ کم در یک یا چند مدار هدایت می‌کند.

جریان متناوب یا همان (AC): به جریان الکتریکی که جهت و مقدار آن به صورت متناوب در حال حرکت و تغییر است. AC برق خانه‌ها و ساختمان‌ها و ... را تاْمین می‌کند.

جریان مستقیم یا همان (DC): به جریان مسقیم و یک طرفه که از منابعی مانند باتری‌ها، دینام، منابع تغذیه و یا سلول‌های خورشیدی تولید می‌شود.

فیوز: (Fuse) به وسیله‎ای محافظتی که در مدارهای الکتریکی یا الکترونیکی قرار می‌گیرد تا از زیاد بودن جریان از حد مجاز در مدار جلوگیری می‌کند و در صورت زیاد بودن آن، جریان الکتریکی را قطع می‌کند.

کلید محافظ جان: (Residual-current device) نوعی کلید حفاظتی است که در سیستم‌های برقی قرار می‌گیرد تا در صورت تماس غیر مستقیم با جریان الکتریکی از شوک به اشخاص جلوگیری می‌کند.

خازن: (Capacitor) وسیله‌ای الکتریکی است که جریان الکتریکی را در خود ذخیره می‌کند.

اتصال کوتاه: زمانی که دو جریان با ولتاژ متفاوت به طور ناخواسته با هم برخورد می‌کنند و باعث ورود بیش از حد جریان به مدار می‌شوند را اتصال کوتاه (Short Circuit) می‌گویند.

اینورتر: (Inverter) یا وارون گردان دستگاهی که جریان مستقیم DC را به جریان متناوب AC تبدیل می‌کند.

فیدر: (Feeder) سیمی در تابلو برق که منبع بزرگ‌تر جریان برق را به منابع کوچک‌تر تقسیم می‌کند. 

PT: ترانسفورماتور ولتاژ (Voltage Transformer) دستگاهی است که جریان‌های بالا را برای نظارت به سطح ایمن کاهش می‌دهند.

ژنراتور: (Generator) دستگاهی که انرژی مکانیکی را به انرژی التریکی تبدیل می‌کند.

اصطلاحات برق ساختمان

یکی از مهمترین مراحل ساخت ساختمان سیم‌کشی آن است. این مرحله شامل طراحی برق ساختمان، ایجاد اتصالات، عبور سیم‌های الکتریکی، ایجاد انشعابات، لوله‌گذاری برای هدایت جریان برق، نصب تابلو برق، جعبه تقسیم، جعبه فیوز، کلیدهای محافظتی و ... و تمامی کارهای الکتریکی ساختمان است. در ادامه به تعریف اصطلاحات رایج مربوط به برق ساختمان می‌پردازیم. 

متقاضی: به شخص حقیقی یا حقوقی که درخواست انشعابات برق دارد و هنوز درخواست وی تاْیید نشده متقاضی می‌گویند.

مشترک: به شخص حقیقی و یا حقوقی که درخواستش برای دریافت انشعابات قبول شده است.

انشعابات: به بهره‌برداری از برق توسط سیم‌کشی و نصب تجهیزات اندازه‌گیری طبق مقررات شرکت برق انشعابات می‌گویند.

انشعابات برق خانگی:  به اتصالات سیم برق برای مصارف خانگی انشعابات برق خانگی می‌کویند.

انشعابات برق اشتراکی: به راه اندازی سیستم‎‌های الکتریکی برای مصارفی مانند آسانسور، راه پله و شوفاز که به صورت مشترک در ساختمان استفاده می‌شود انشعابات برق اشتراکی‌می‌گویند.

برقگیر: (Lightning rod) وسیله‌ای که در بالای ساختمان‌های بلند قرار می‌گیرد و جریان‌های اضافی را می‌گیرد و به زمین منتقل می‌کند.

نقطه تحویل: محل اتصال تجهیزات و تاسیسات مصرف کننده که توسط شرکت برق تعیین می‌شود.

تابلو برق:  (Electrical panel)یک محفظه است که تجهیزات، تاْسیسات، کلیدهای محافظتی و نمایشگرهای (ولتاژ، توان، فرکانس و ...) در آن نصب شده است.

کنتور: (Electricity meter) وسیله‌ای است میزان انرژی مصرف شده را اندازه‌گیری می‌کند و با واحد کیلووات در ساعت آن را نشان می‌دهد. 

ارت: (Earth) نوعی سیم محافظتی است که جهت جلوگیری از برق گرفتگی، آتش سوزی و ایمنی ساختمان به زمین متصل می‌شود. 

چاه ارت: (Earth Pit) در تاسیسات ساختمان چاهی عمیقی حفر می‌کنند و تمامی جریانات را در آن مدفون می‌کنند که به آن چاه ارت می‌گویند.

اصطلاحات برق صنعتی

یکی از موارد استفاده از انرزی الکتریسیته در صنعت است. به طور کلی استفاده از برق سه فاز را در صنعت، برق صنعتی می‌گویند. در برخی موارد برق صنعتی در راه‌ اندازی قسمت‌های مختلف ساختمان‌ها مانند آسانسور و پله برقی و ... استفاده می‌شود. در ادامه به تعریف تعدادی از اصطلاحات رایج در برق صنعتی می‌پردازیم.

برق سه فاز: (Three-phase Electric Power) در سیستم‌های صنعتی که به جریان بالا نیاز دارند از برق سه فاز استفاده می‌شود.برق سه فاز از سه رشته سیم تشکیل شده که جریان برق با اختلاف پتانسیل 380 ولت را در حمل می‌کنند.

برق فشار قوی: به میزان برقی که بیشتر از 1000 ولت باشد برق فشار قوی  (High voltage)می‌گویند.

کنتاکتور: (Contactor) نوعی کلید مغناطیسی در تابلو برق‌ است که جهت برقراری ارتباط از راه دور استفاده می‌شود.

CVT: ترانسفورماتور ولتاژ خازنی یا سی‌وی‌تی  برای تبدیل ولتاژ‌های بالا به ولتاژهای قابل استفاده و اندازه‌گیری به کار می‌رود.

Ct: وسیله‌ای مکمل است که در کنار امپرمتر جریان برق را در تابلو برق‌های صنعتی اندازه‌گیری می‌کند.

اصطلاحات برق خودرو

سیستم برق خودرو یکی از پیچیده‌ترین بخش‌های خودرو است و از زمانی که در خودرو را باز می‌کنید تا زمان خاموش کردن و قفل درهای خودرو با سیستم برقی خودرو سر وکار داریم. برق خودرو از پنج بخش تولید کننده، ذخیره کننده، توزیع کننده، مصرف کننده و کنترل کننده تشکیل شده است. در این قسمت به تعریف مهمترین اصطلاحات در برق خودرو می‌پردازیم.

باتری: (Automotive battery) باتری به عنوان مهمترین قطعه الکتریکی به جز تامین برق خودرو، وظیفه‌ی تقسیم و ذخیره انرژی را نیز بر عهده دارد.

دینام: (Vehicle Alternator) یکی دیگر از تامین ‌کننده‌های برق خودرو به وسیله‌ی آرمیچر و ایجاد یک میدان مغناطیسی برق لازم خودرو را تولید می‌کند.  

کوئل یا کویل: (Car Coil) در واقع یک سیم‌پیچ تقویت کننده است که وظیفه‌ی تقویت ولتاژی که باتری تولید می‌کند را بر عهده دارد.کوئل با ایجاد جریان الکتریکی ولتاژ پایینی دریافتی را به ولتاز بالا تبدیل می‌کند. 

دلکو: (Distributor) با قطع و وصل کردن جریان الکتریکی، برق را به صورت منظم و یکسان در سیستم جرقه زنی میان شمع‌ها توزیع می‌کند.  

شمع: (Spark Plug) با ایجاد و انتقال جرقه داخل سیلندرها باعث ایجاد احتراق و انفجار بنزین و حرکت موتور می‌شود.

مدارات الکتریکی: (Electrical network) مدارهای الکتریکی خودرو شامل مدارهای شارژ، روشایی و جرقه می‌شود. 

• مدار شارژ: این مدار شامل دینام می‌شود که انرژی تولید شده را برای ذخیره شدن به باتری می‌فرستد.
• مدار روشنایی: این مدار تمامی چراغ‌های موجود در اتوموبیل را در برمی‌گیرد.
• مدار جرقه: به مجموعه شمع، کوئل، وایر شمع و دلکو مدار جرقه خودرو می‌گویند. 

آفتامات: یا رگولاتور ابزاری است برای کنترل جریان الکتریکی تولیدی و مصرفی که از آسیب به تامین کننده و مصرف کننده برق خودرو جلوگیری می‌کند.  

فیوز: برای جلوگیری از آسیب به خودرو توسط جریانات اضافی و نامطلوب، برق آن بخش خودرورا قطع می‌کند.

سوکت: (Socket) سوکت‌ وظیفه‌ی اتصال برق خودرو  با بخش‌های مصرف کننده برق را دارند. 

رله استارت: قطعه‌ای است که برق را از باتری دریافت میکند وبه آهنربای استارت می‌فرستد تا استارت روشن شود.

ماژول قدرت: یا PCM اطلاعات را از طریق تعدادی سنسور دریافت می‌کند و با تجزیه و تحلیل داده‌های بدست آمده بر عملکرد قسمت‌های مختلف مانند احتراق، انژکتورهای سوخت و... نظارت می‌کند.

اصطلاحات برق قدرت

برق قدرت یکی از رشته‌های مهم برق است که به مطالعه‌ی و نگهداری توزیع، تولید، انتقال و تعمیر سیستم‌ها می‌پردازد. این رشته شامل طراحی و نگهداری و توزیع جریان برق در پست‌ها (ژنوراتورها و نیروگاهای برق) و انتقال برق به مصرف‌کنندگان دخیل است.

خط گرم: (Hot Line) به خط انتقالی که دارای برق و ولتاژ است.

بی: (Bay) فضایی است که  تجهیزات با ترتیب خاصی  برای تشکیل قسمتی از مدار شبکه در کنار هم قرار گرفته‌اند.

اینترلاک:  (Interlock)به قفلی که بین سکسیونر‌ها و دیژنکتورها قرار می‌گیرد و وظیفه‌ی بهره برداری صحیح و ایمن را تامین می‌کند.

مانور شبکه: (Power grid maneuver) به عمل قطع و وصل کردن شبکه به درخواست مرکز کنترل مانور شبکه می‌گویند.

دیسپاچینگ: (Dispatch) به فضایی که فیدرها (تغذیه کننده‌ها) در آن کنترل می‌شوند را مرکز دیسپاچینگ می‌گویند

باندل: (Bundle) به خطوطی که در آن به جای یک هادی از چند هادی استفاده شده است را باندل می‌گویند.

تپ چنجر: (Tap Changer) دستگاهی هست که با تنظیم میزان ولتاژ خروجی، آن را تغییر می‌دهد. 

بریکر:  (Breaker)یکی از کلید‌های اصلی برق قدرت است که وظیفه‌ی قطع و وصل خطوط، ترانسفورماتور‌ها، ژنراتور‌ها و سایر تجهیزات فشار قوی را بر عهده دارد.

سکسیونر: (Disconnector) یکی از اجزای مهم تجهیزات برق فشار بالا است که بخش‌های دارای ولتاژ را از هم جدا می‌کند.

میگر: (Megger) دستگاهی است که با اعمال ولتاژ بالا تا ۱۰ کیلووات عایق را در برابر ولتاژهای متفاوت می‌سنجد.

منبع